Lieve Hugo,

Op het IDFA zag ik de film ‘I want my money back’ van regisseur Leo de Boer. Een film over de kredietcrisis, maar dan één die gewoon te begrijpen is. Heb je ‘Inside Job’ gezien? Deze documentaire moest ik zeker drie keer kijken voordat ik een beetje snapte wat er bedoeld werd met subprime morgages, derivates en credit default swaps. Het was allemaal veel te abstract.

In ‘I want my money back’ laat de Boer de verleiding van het gokken zien en houdt hij het juist kleinschalig. Het zijn allemaal persoonlijke krediet-drama’s. Ik ben het laatste jaar erg gaan houden van films over hebzucht. Zo zag ik ook de IDFA documentaire ‘Queen of Versailles’, waar het steenrijke echtpaar Siegel bezig is om het grootste huis van Amerika te bouwen. De beste scene is het moment dat de twee puppies van één van de kinderen in het gigantische huis kwijt zijn geraakt. De moeder van het gezin – Jackie Siegel – loopt paniekerig rond omdat de python, het huisdier van één van de andere kinderen, ook ergens rondkruipt.

Een interessante vraag is waarom je hebzucht bij sommige mensen wel accepteert en bij andere niet. In eerste instantie vond ik het echtpaar Siegel niet bijzonder sympathiek. Maar het mooie van Amerikanen is dat ze altijd zo heerlijk schaamteloos zijn. En blijkbaar wekt schaamteloosheid en naïviteit toch een soort mededogen.

Over Amerikanen gesproken. Laatst was ik bij een lezing van Bill Clinton, op uitnodiging van een campagnebureau waar ik ooit gewerkt heb. Bij binnenkomst was de zaal maar half gevuld. Niet gek als je bedenkt dat de kaartjes 375 euro per stuk waren. Eerlijk gezegd viel Clinton een beetje tegen. Hij gaf best een interessante, boeiende lezing maar het was geen swingende verkiezingsspeech, waar ik stiekem op gehoopt had. Clinton zag er doodmoe uit. Hij was mager en had een vies hoestje. Hij bleek uitgeput van de campagne van Obama.

Halverwege de lezing zag ik een man links voor me langzaam wegdommelen. De pen was van zijn hand in zijn schoot gegleden. Zijn hoofd maakte knikkende bewegingen naar voren. Met m’n rechtervuist gaf ik hem een kort en stevig duwtje tegen zijn schouder. Ja, dat kan ik dan op zo’n moment echt niet aanzien. Zonde van het geld.

Liefs, Iris

Lieve Iris,

Ah, geld. Daar hebben we het nog amper over gehad. Binnenkort moet ik een cruciale beslissing nemen. Los ik de restschuld van mijn kantoortje af met een nieuwe hypotheek of tik ik de boel in één keer af. Wie weet pleurt heel het monetaire systeem in elkaar en is geld ineens waardeloos. Als ik mijn kantoortje op dat moment vrij heb dan heb ik in elk geval nog stenen.

Mijn lieve vadertje had verstand van geld. Hij was niet zuinig en hij verkwistte het niet. Hij deed het precies goed. Aan het eind van zijn leven zei hij wel dat hij de fout had gemaakt om in de jaren vijftig geen huis te kopen. Hij noemde de lachwekkende koopsommen van huizen waartegen hij en mijn moeder destijds nee hadden gezegd. Hij was nou eenmaal opgevoed met de stelregel: nóóit schulden maken. Zonde, zei hij, om ruim een halve eeuw huur te betalen. Maar hij zat er totaal niet mee. Hij had het altijd goed gehad. Hij was een dankbaar mens.

Geld. Je moet er niet te veel van hebben, Iris. Ik heb vrienden en kennissen met miljoenen. Boven het miljoen heb je altijd zorgen om geld. Begrijpelijk: wat je bezit kun je kwijt raken. De een zoekt zijn heil in goud, de ander in beleggingen, weer anderen zweren bij een hedgefonds. Het is nooit eens lekker lang rustig in hun hoofden. Hun wantrouwen tegen bankiers neemt haatdragende vormen aan. Snap ik. Mark Twain zei: een bankier is iemand die je zijn paraplu leent als de zon schijnt en dat ding terug wil zodra het gaat regenen.

Vorige week was ik op PAN Amsterdam. Een aantal rijken zoekt zijn heil in oudheid en kunst, blijkt. Dat vind ik zo treurig. Dat je een kunstwerk koopt niet omdat je het mooi vindt maar omdat het waardevast is.

Nog erger dan dat soort mensen is de gierigaard. Ik veracht Scrooge. Genoeg hebben en het niet laten rollen. Anderen laten betalen en het zelf in je zak laten zitten. Ik kan hier niet vrijuit over schrijven, jammer genoeg. Dat komt te dichtbij. Maar ik kan je in vertrouwen meedelen dat zo’n eigenschap vriendschappen en relaties opblaast, Iris. Misschien, als je in de toekomst nog eens aandringt, verklap ik wat het toppunt van gierigheid is. En dan doel ik niet op die vent die om het geld van een waakhond uit te sparen ’s nachts een halfuurtje in de tuin staat te blaffen.

Hartelijks,

Hugo