Lieve Hugo,

Ken jij het genie Stephen Hawking? Deze – aan een rolstoel gekluisterde – natuurkundige komt eind mei naar Utrecht voor een lezing. Nou ja, een lezing. Hij heeft de spierziekte ALS en kan niet praten en bewegen. Er wordt daarom een vooraf ingesproken bandje opgezet terwijl hij het podium op wordt gereden.

Toch is het erg bijzonder dat hij komt. Hij heeft zo’n bewogen leven gehad. Ja dat verwacht je niet – onbewogen in die rolstoel.

Op de Universiteit van Oxford werd hij gezien als lui. Pas later, tijdens zijn PhD ontpopte hij zich als briljant denker en deed hij belangrijke ontdekkingen op het gebied van zwarte gaten. Op zijn twintigste, toen Hawking net ziek was geworden, kon hij alleen communiceren door middel van het aanwijzen van letters. Als zijn vrouw Jane de goede letter aanwees bewoog Hawking zijn wenkbrauwen. Later kreeg hij een computerprogramma waarmee hij woorden kon selecteren door met zijn ogen naar links of naar rechts te gaan. Hierdoor heeft hij verschillende boeken kunnen schrijven en kreeg hij talloze onderscheidingen.

Ook opmerkelijk: terwijl hij doodziek was verliet hij zijn vrouw Jane en ging ervandoor met zijn vaste verpleegster Elaine. Terwijl de man van Elaine degene was die voor hem de eerste versie van zijn spraakcomputer had ontworpen. Ai, best pijnlijk.

Vrouwen bleven in zijn leven erg belangrijk. Hun rol moet trouwens niet onderschat worden: achter elke grote wetenschapper staat een sterke vrouw.

Ooit zag ik de documentaire ‘Big Bang widow’. Het ging over een weduwe, wier hele leven in het teken had gestaan van het oerknal-onderzoek van haar man. Hij werkte thuis en was dag en nacht bezig met theorieën over het ontstaan van het heelal. Zij bracht hem continu kopjes koffie, maakte zijn lunch en kookte het avondeten. Als hij erom vroeg ruimde ze zijn werkkamer op of haalde nieuwe schriften. Het was een fulltime job. Uiteindelijk deed hij een aantal baanbrekende ontdekkingen.

Ik las laatst dat vrouwen tegenwoordig steeds vaker kostwinner zijn. Het kan dus ook gebeuren dat er een vrouw straks een grote ontdekking doet of de oerknal verklaart. Dan vind ik natuurlijk ook dat de man, die elke dag thuis braaf met pantoffeltjes en een warme hap voor haar klaar zat, in het zonnetje moet worden gezet.

Lfs, Iris

Lieve Iris,

Ik lees op dit moment een boek dat al weer een tijdje uit is. In bed met een dictator van de Franse historica, journalist en schrijfster Diana Ducret is zeer de moeite waard. Ik kocht het vanwege mijn fascinatie voor Elena Ceausescu (1916-1989) over wie een lijvig hoofdstuk is geschreven.

Boerendocter Elena Ceausecu had op zeker moment professor doctor ingenieur voor haar naam staan. Op zich kan dat best natuurlijk, een presidentsvrouw als Hilary Clinton bijvoorbeeld was, ís, ook niet op haar achterhoofd gevallen. Maar Elena, die was analfabeet. Dat bleek geen obstakel om eind jaren zestig een bliksemcarrière te maken in de wetenschappen, met natuur-, schei- en wiskunde als specialiteiten. Ze had briljante wetenschappelijke publicaties (waaronder ‘De stereospecifieke polymerisatie van isopreen op de stabilisatie van synthetische rubbersoorten’) op haar naam, maar het zal je niet verbazen dat het schrijfwerk was gedaan door anderen, mensen die wel geletterd waren, mensen die hun titel eerlijk hadden verworven.

Maar in het buitenland trapten ze er in. Elena grossierde in buitenlandse onderscheidingen vanwege haar wetenschappelijke prestaties. Bij haar gewelddadige dood in 1989 waren het er maar liefst 74. Het zou me niets verbazen als Nederland er begin jaren ‘70 ook is ingestonken toen ze met manlief op staatsbezoek kwam.

Echte cadeaus had ze ook graag. Parijse haute couture, de nieuwste Mercedes en op bezoek in Jordanië troggelde ze koning Hoessein met een huilbui een zeewaardig jacht af. Dat haar landgenoten rammelden van de honger interesseerde de Moeder van de Natie geen reet. Zij was een meedogenloze, gewetenloze vrouw die met het groter worden van haar macht achterdochtiger en gekker werd. Ze liet mensen afluisteren, ze liet mensen verdwijnen.

Kerst 1989 werd ze tijdens een dubieus tribunaal ontmaskerd. Een paar uur voor haar dood vraagt de aanklager pesterig: ‘Wie schreef uw papers, Elena?’ Waarop zij in woede ontsteekt: ‘Wat een onbeschoftheid! Ik ben lid van de Academie voor Wetenschappen. U kunt deze toon niet tegen me aanslaan!’

Op internet is het schijnproces inclusief de fusillade terug te vinden. Elena gelooft niet wat er gebeuren gaat. Ze is alles kwijt, ze blijkt niet onsterfelijk. Een intrigerende geschiedenis, Iris. De andere geportretteerde vrouwen in het boek zijn die van Hitler, Mussolini, Mao, Lenin, Stalin, Salazar en Bokassa.

Tot vrijdag,

Hugo