Lieve Hugo,

Valt het je op dat tegenwoordig iedereen in therapie zit? Mijn hele kennissenkring zweert bij een psycholoog. Men heeft angsten, dwangneuroses, hechtingsproblemen of een stoornis à la ADHD, ADD of PDD-nos. Soms lijkt het alsof er in Nederland alleen maar patiënten en geestelijk gestoorden wonen. Op zich niks mis mee natuurlijk. Het maakt het land er in ieder geval niet saaier op.

Afgelopen zondag zag ik bij het VPRO-programma Boeken de psychiater Dirk de Wachter. Hij was daar voor zijn nieuwe boek: Borderline Times. Ik viel in op het moment dat hij zei: “Er zou eigenlijk een hulpgroep moeten komen voor mensen die geen diagnoses hebben.” Mijn aandacht was gewekt.

De psychiater met Vlaamse tongval vertelde dat hij er tijdens zijn lezingen achter was gekomen dat er eigenlijk geen wezenlijk verschil meer is tussen ‘normale’ en ‘gekke’ mensen. We hebben allemaal dezelfde angsten, relationele instabiliteit en identiteitsproblemen. Eerst was het leven ons gegeven door afkomst. Nu is identiteit een eigen verdienste geworden en dat is een bron van onrust.

Hij vervolgde dat cliënten vaak niet bij hem kwamen met een klacht. Nee, men werd doorverwezen omdat er over hen geklaagd werd. “Vroeger had je ergens last van en ging je naar de dokter. Nu klaagt men over de buurman en díe moet maar naar de dokter.”

Weet je waarom ik dit zo zorgwekkend vind, Hugo? Wij creëren namelijk op die manier een hele intolerante samenleving. Alles wat een beetje afwijkt van de norm wordt meteen gediagnosticeerd. Iedereen heeft daarom issues en is bezig met ‘het werken aan zichzelf’. Dat kan toch niet goed zijn?

Volgens De Wachter – en ik sluit me daar helemaal bij aan – zijn wij niet ziek, maar is de maatschappij ziek. We leven in een doorgedraaide wereld, die we niet meer kunnen begrijpen en bijbenen. En het ergst is, de maatschappij ziet zelf niet dat ze ziek is.

Na het lezen van het boek van De Wachter voelde ik een soort opluchting. Gelukkig, we zijn niet allemaal patiënten. Al drong zich direct de volgende vraag op: als ik in een gestoorde wereld leef, hoe moet ik dan normaal functioneren? Daar moet iemand nog even een handleiding voor schrijven.

Of heb jij een idee, Hugo? Jij bent ondanks alles toch eigenlijk best normaal gebleven.

Lfs, Iris

Lieve Iris,

Los van het feit dat de wereld vroeger inderdaad minder hard draaide en beslist nog niet slingerde om zijn as, vermoed ik dat onze voorouders geen geld en geen tijd hadden om naar een psycholoog te gaan. Die waren bezig met overleven.

Mijn moeder komt uit een nest met 9 kinderen, haar moeder uit een nest met 16 kinderen. Als je 9 of 16 monden hebt te voeden ga je niet naar een psycholoog maar naar de bakker. Die ene existentiële angst, je kinderen niet te eten kunnen geven, smoorden ze in de kiem door keihard te werken. Doodmoe vielen ze in slaap, claustrofobie en hyperventilatie bestonden nog niet.

Ik vrees dat de angsten waar we nu zo collectief aan lijden luxeproblemen zijn, wat die angsten trouwens niet minder vervelend maken. Wie geen armoe lijdt en veel tijd heeft om na te denken kan een beetje in de war raken. Als je dat zelf dan niet kan oplossen dan is mentale hulpverlening een goede optie, vind ik. Alleen moet je hopen dat je bij een bekwaam iemand terecht komt.

Of ik zoals jij het stelt ‘best normaal ben gebleven’ valt te bezien. Wat is ‘normaal’? Een gevaar voor de samenleving ben ik nooit geweest. Dat vind ik het enige criterium. Andere mensen moeten geen overlast van je hebben.

Zelf ga ik een paar keer per jaar langs bij een goede psychiater. Een soort APK-keuring, daar hecht ik aan. Ik mag dus vaststellen dat ik echt tot jouw kennissenkring behoor.

            Over meneer De Wachter heb ik geen mening. Ik heb de uitzending nog niet gezien, ik heb zijn boek niet gelezen. Dus moet ik me onthouden van commentaar.

Dat is het probleem van de gekte van tegenwoordig: iedereen vindt van alles over van alles terwijl dat van alles nog lang niet is ingedaald en begrepen. Al die meningen ontlokken dan weer ongenuanceerde, ondeskundige meningen en daar worden mensen dan weer boos over en voor je het weet is er overspannenheid ontstaan en voordat die overspannenheid is verholpen is er nieuwe onrust, nu over iets totaal anders.

            Al die prikkels kunnen gekmakend zijn. We leven, het is onvermijdelijk, in een mediacratie. Het is voor mij persoonlijk de kunst om me daar zo goed en zo kwaad aan te onttrekken, maar dat lukt niet volledig, ook al omdat het mijn werk is soms iets te moeten vinden van iets. Ik probeer dat zo deskundig mogelijk te doen, maar ik ben de eerste om toe te geven dat dat niet altijd lukt.

Hartelijks, Hugo